Artikelen

Buiten slapen

Een weldaad voor jong en oud
slapen in de open lucht
Frisser, vrolijker en beter eten door buiten slapen.

Dat buiten bewegen voor kinderen gezond is, weet eigenlijk iedereen wel. Is buiten slapen ook gezond? In Scandinavië denken ze het voor baby’s te weten. Daar is onderzoek gedaan naar het effect van buitenslapen bij baby’s. De gewoonte dat ze baby’s in speciale buitenbedjes over­dag buiten laten slapen is overgewaaid vanuit Finland naar Nederland, waar een aantal kinderdagverblijven die mogelijkheid ook aanbieden.

In het begin van de twintigste eeuw al, is door de Fin Arvo Ylppo een aantal richtlijnen opgesteld om de algemene gezondheid van baby’s te verbeteren. Men dacht dat koude lucht goed was voor de bloedsomloop in het neus- en mondgebied en daardoor goed voor de weerstand van kinderen.

Langzaamaan wennen

Image

slaaphuisje

En zo’n 15 jaar geleden deed een drietal Finnen onderzoek naar de ervaringen van ouders met het buiten slapen van hun baby’s. Consultatiebureaus in Finland adviseren om baby’s vanaf twee weken langzaamaan te laten wennen om in de buitenlucht een dutje te doen en later buiten te laten slapen in de kinderwagen of in een speciaal buitenbaby­bedje.
Ook in het noorden van Nederland – in Friesland en Groningen – sliepen kinderen van oudsher vaak buiten. Zo rond 1930 maakte een Groningse huisarts een speciaal buitenslaaphuisje wat hij op de markt bracht.

Onderzoeksresultaat

Hoewel zeer weinig wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de voordelen van buitenslapen, blijkt wel uit het Finse onderzoek1 dat de Finse baby’s die buiten slapen in een rustige omgeving met schone lucht bij temperaturen tussen –17 en + 5°C doorgaans beter en langer slapen, mits ze adequaat zijn aangekleed. De temperatuur waarbij de baby’s het langst sliepen lag iets onder het vriespunt. Bovendien wordt gezegd dat ze fitter en vrolijker zijn en beter eten.
Het onderzoek toonde ook aan dat bijna de helft van de kinderen die buiten sliepen met een temperatuur van 0°C een bezweet nekje had. Hoe lager de temperatuur, hoe minder het fenomeen ‘bezwete nek’ voorkwam. Rode wangetjes en een rode neus waren veelvoorkomende aspecten. De beste temperatuur om buiten te slapen is door de participerende Finse ouders geëvalueerd 
op –6°C. Naarmate het buiten kouder is, worden de kinderen wel met meer laagjes aangekleed.

Verder blijkt uit het onderzoek dat:

  • bijna alle ouders (95%) dachten dat er geen nadeel zit aan het buiten laten slapen van hun kind
  • ouders rapporteerden dat het kind actiever was (66%) na het slapen in de buitenlucht vergeleken met binnen slapen 
  • ouders het idee hebben dat het kind het fijn vindt om buiten te slapen (88%)
  • meer dan de helft van de ouders (54%) observeerde dat het kind beter at na buiten slapen
  • bijna alle ouders (94%) hadden het gevoel dat buiten slapen gezond is door de frisse lucht
  • ongeveer tweederde van de ouders (65%) niet kon zeggen of het kind gezonder zou blijven omdat het buiten slaapt 
  • kinderen in de buitenlucht langer slapen dan binnen.

Door weer en wind

Image

hangmat

Een koude leefomgeving bevat condities die de regulatie van de lichaamstemperatuur activeren. Dat zorgt voor minder warmteverlies en stimuleert tegelijkertijd warmteproductie.
Kinderen kunnen dan ook zonder problemen blootgesteld worden aan wind, frisse lucht en zonlicht als ze op jonge leeftijd regelmatig buiten hebben gelegen. We weten ook dat jonge school­gaande kinderen die gewend zijn door weer en wind naar school te fietsen, bijna nooit – of in ieder geval minder – grieperig of ziek zijn.

Veilig buiten dutje doen

Gebaseerd op deze resultaten en overtuiging zijn er steeds meer kinderopvangcentra in Nederland, België, Zwitserland en Duitsland die baby’s buiten hun dutje laten doen. Dat gebeurt na afstemming met de ouders en volgens richtlijnen. Want het moet wel veilig gebeuren en onder toezicht. Denk aan geschikte kleding en beddengoed, tocht, regen, felle zon. De centra stellen hun eigen ‘do’s and don’ts’ op. 

Raadpleeg richtlijnen

Het is van belang om in alle gevallen de adviezen en richtlijnen van de Landelijke Jeugd­gezondheidszorgrichtlijn Preventie te volgen en het Modelprotocol Veilig Slapen in Kinderopvang en bij Gastouders van VeiligheidNL met adviezen over buiten slapen en ook de site van Kinderveilgheid.nl te raadplegen, waarop tips staan over veilig buiten slapen in een buitenbedje.

Niet generaliseren, niet prevaleren

Image

salpende jongen in het gras

Kritische geluiden zijn er ook in de vorm van begrijpelijke vragen, zoals: ‘Is het verstandig om jonge kinderen waarbij het afweermechanisme nog onvoldoende is ontwikkeld buiten te laten slapen?’. Wageningse wetenschappers2 stellen: ‘gegevens over de prevalentie van het buiten­slapen voor baby’s zijn er niet’. Er is meer onderzoek nodig. ‘Aangezien de slaap- en omgevingsomstandigheden in Finland verschillen van die in Nederland, is een generalisatie van de uitkomsten niet echt mogelijk.’

Meer inzicht nodig

Zijn de voordelen van buitenslapen voor baby’s hetzelfde als voor jongeren en volwassenen? Jammer genoeg is geen wetenschappelijk onderzoek gedaan naar buitenslapen in het algemeen. Daar het onderzoek voor baby’s gericht is op het dutje overdag, zou het ook wenselijk zijn te weten wat ’s nachts buiten­slapen met baby’s, jongeren, volwassenen en ouderen doet. Zou het weerstandverhogend werken? Geeft het een betere slaap? Worden dromen anders waargenomen? Is men inderdaad actiever en fitter? Is het eetlust opwekkend? Welke nadelen gaan ermee gepaard?

De klok gelijk zetten

Ingrid Koetzier, trainer en coach, schrijft 
een Gezond verhaal op haar website 
buiten­gewoonslapen.nu, dat gericht is op volwassenen en gebaseerd op een onderzoek van de Amerikaan Kenneth P. Wright3.

Zintuigen

Image

slaapzak

Buiten gaan slapen doet ook meer met je zintuigen. Het geeft een gevoel van een positieve uitdagende verandering: dicht bij de natuur zijn, bewuster luisteren naar buitengeluiden, frisse winden langs je gezicht voelen, geuren ruiken die anders zijn dan in de slaapkamer, andere lichten zien (sterren): allemaal rustgevend.

Voormalig topschaatser Ben van der Burg slaapt veel buiten. Wie hem wel eens op televisie heeft gezien en gehoord over buiten slapen, zal het ongetwijfeld zijn opgevallen dat hij met trots en veel enthousiasme praat over zijn positieve ervaring met buitenslapen. Hij vindt het een aanrader.

Volwassenen: probeer het eens! Pak een matrasje, stretcher, veldbed of hangmat, een goede slaapzak, klamboe of een anti-insecten middel en misschien een tarp (tentzeiltje). Zoek een plekje en ervaar. Gewoon doen, lekker slapen en gezond weer op!

Bronnen:
VeiligheidNL en Kinderveilgheid.nl, Norlandia, De Groene Helden, Gezondheid.be, Libelle België, Kindengezin.be, Buitengewoonslapen.nu, Wageningen Universiteit & Research, Mens en gezondheid.

  1. Marjo Tourula, The childcare practice of children’s daytime sleeping outdoors in the context of northern Finnish winter, 2011.
  2. F. Kanits, AC Van Den Brink, AC Engelberts, MP L’Hoir Buiten slapen van baby’s: wat is erover bekend? 2020.
  3. Kenneth P. Wright Jr. is een Amerikaanse professor en onderzoeker. Zijn onderzoeken zijn gericht op het verklaren van de fysiologie van slaap- en bioritmen bij mensen, het begrijpen van de gevolgen voor de gezondheid en de veiligheid van slaap- en bioritmeverstoringen.

Wie moeilijk in slaap valt en lastig opstaat kan overwegen om in de buitenlucht te slapen. Volgens onderzoek kan je door buitenslapen je innerlijke klok resetten, waardoor je beter slaapt.
Ons lichaam reageert op licht en maakt hormonen aan als het donker wordt, die je slaperig maken. Door kunstlicht en een onregelmatige levensstijl, word je veel langer blootgesteld aan licht en raakt de innerlijke klok steeds vaker verstoord.

‘Door blootstelling aan natuurlijk zonlicht te verhogen en die van kunstlicht te verlagen, kan de interne klok worden verzet en weer op ‘tijd’ gaan lopen. Hierdoor voel je je frisser en meer uitgeslapen’, aldus hoofdonderzoeker Kenneth Wright.

Door blootstelling aan kunstlicht blijft het niveau van het inslaaphormoon melatonine tot twee uur na het ontwaken hoger. Bij bloot­stelling aan daglicht is het melatonine-niveau binnen een uur na het ontwaken volledig weg. En dit kan je snel bewerkstelligen. Al na één week is de klok terug ‘op schema’.