Tegenwoordig zijn er talloze kleurboeken met mandala’s. Veel lezers weten daarom wel wat een mandala is, maar zijn misschien niet bekend met de achtergrond of de betekenis.
Els van Tol, in het dagelijks leven voetreflextherapeut, bespreekt in dit artikel wat een mandala voor iemand kan betekenen.

Het woord mandala komt uit het Sanskriet en betekent ‘magische cirkel’. De cirkel is een oersymbool, dat geen begin en geen eind kent. Daardoor kan de mandala je uitnodigen om je bewust te worden van de oneindigheid van het bestaan en de verbinding met alles om je heen.
Het centrum, het midden van de cirkel, staat symbool voor de samengebalde oerkracht. Van daaruit kunnen er bewegingen ontstaan van binnen naar buiten en weer terug, van aantrekken en afstoten. Die bewegingen worden dan meestal als cirkels-in-cirkels weergegeven.

De mandela in verschillende culturen

Mandala’s komen oorspronkelijk uit Azië. Ze spelen vooral in het boeddhisme een rol als middel tot religieuze verdieping. Ook in andere culturen kom je symbolische cirkels tegen. Zo was er het gebruik als symbool voor de zon, of als symbool voor de totaliteit van de kosmos. Ook op rotstekeningen, graven en muren kom je cirkels tegen, als symbool. De Indianen hebben het medicijnwiel, in China kennen we het yin-yangteken en de Kelten hebben hun Keltische knopen en vlechtwerk. Aboriginals tekenen mandala-achtige vormen in het zand om met hun voorouders in contact te komen. Bij ons in het westen hebben we de mooie roosvensters in kerken en kathedralen.

Zelfs in de natuur vind je mandala’s, al denk je daar niet meteen aan. Voorbeelden zijn de doorsneden van vruchten, bloemen, spinnenwebben, slakkenhuizen en (ijs) kristallen.
In zowel de oosterse als de westerse culturen zijn mandala’s een hulpmiddel bij meditatie. Het verschil tussen oosterse en westerse mandala’s is te vinden in het doel waarvoor zij dienen. In Azië (in Tibet bijvoorbeeld) worden zij vaak gebruikt bij religieuze rituelen. De westerse mandala’s hebben een zelfhelend, therapeutisch of creatief doel, ze zijn dus vooral gericht op het individuele proces.

Onderbewustzijn

In de twintigste eeuw doet de mandala haar intrede in de westerse samenleving, met dank aan o.a. de psychoanalyticus Carl Jung. Hij zag namelijk dat mensen die moeilijke fasen in hun leven doormaken, spontaan en onbewust rozetvormen gingen tekenen. Jung testte dit tekenen bij therapeutische sessies en kwam tot de ontdekking dat de beelden die tijdens het tekenen uit ons onderbewuste naar boven komen, kunnen helpen om ons leven opnieuw te ordenen. Jung concludeerde dat mandala’s rust en inspiratie, evenwicht en harmonie kunnen bieden en dat mandala’s helend kunnen werken.

Geometrische en intuïtieve mandala’s

Geometrische mandala’s zijn geconstrueerde mandala’s. Je maakt ze met passer, liniaal en geodriehoek. Vaak gebaseerd op de principes van de levensbloem, de lotusbloem en op basis van spiralen, rozetten en driehoeken. Door met symmetrische, repeterende figuren en identieke patronen te werken heeft het een rustgevende werking op je linkerhersenhelft.

Intuïtieve mandala's gaan over vrij bewegen in de cirkel. Het betekent ‘luisteren’ naar het eerste gevoel dat bij je opkomt om dat in je tekening tot uiting te laten komen. Deze vorm is meer gericht op de rechterhersenhelft, het spreekt met name je creativiteit aan.

Beide vormen leren je om concentratie op te bouwen. Beide vormen kun je ook integreren, zoals je ziet op de afbeelding linksonder van een persoonlijke mandala.
Het tekenen en inkleuren van een mandala kan je helpen om je fijne motoriek te versterken,
het stimuleert de integratie van de linker- en rechterhersenhelft.

Wat vertelt de mandala jou?

De mandala geeft een zekere omsluiting. Je kunt het je voorstellen als een kleine, omsloten tuin. Ze nodigt je uit erin te vertoeven, jezelf open te stellen door er aandachtig mee bezig te zijn. Terwijl je bezig bent met tekenen kun je veel over jezelf leren. Je innerlijke kracht wordt gewekt, waardoor het zelfhelend vermogen dat in ieder mens aanwezig is, wordt geactiveerd. Het kan je helpen bij verwerkingsprocessen.

En wat vertelde de mandela mij? De mandala heeft mij gestimuleerd om vrije expressie toe te laten, om gevoelens om te zetten in tekenen en kleuren. Mandala’s tekenen heeft mij veel rust gebracht.

Els van Tol, voetreflextherapeut
elsvantol@kpnmail.nl