Artikelen
Gezond en zonder risico’s

Veganistisch voedsel

Een doorgewinterde veganist heeft uiteraard geen behoefte aan voedsel dat aan echt vlees doet denken.

De belangstelling voor het vegetarisme neemt de laatste jaren opvallend toe. Volgens een recent onderzoek noemt inmiddels tussen de twee en vijf procent van alle Nederlanders zich vegetariër. En één procent van de Nederlanders is veganist.

Vooral vrouwen kiezen voor veganisme, de strenge variant van het vegetarisme. Dierenrechten en milieu zijn de belangrijkste motieven. Veganisme is een voedingswijze waarbij uitsluitend plantaardig voedsel wordt gebruikt. Eieren, melk, melkproducten, boter of honing zijn uitgesloten. Veganisten zijn consequent en gebruiken dus ook geen leer, zijde, bont of andere dierlijke producten.

hartvorm met handen over buikInzicht in de voedingsleer
Er wordt vaak kritiek uitgeoefend op het veganistische dieet, vanwege de vermeende eenzijdigheid ervan. De grote denkfout is evenwel dat voedingsdeskundigen nog steeds de vergelijking maken met klassieke vlees­voeding. Vleesvoeding wordt, met andere woorden, nog te veel als referentie gebruikt en dat is een achterhaald uitgangspunt.
Want ons verteringsstelsel is van origine juist afgestemd op plantaardig voedsel, dat voor een optimale vertering zorgt, waardoor de nutriënten maximaal worden opgenomen.
Bij ieder voedingssysteem maakt men fouten, meestal door gebrek aan inzicht in de voedingsleer en voedingsfysiologie. Zo zijn er veganisten die de neiging hebben om de dierenrechten en het milieu voorop te stellen en om die reden afzien van dierlijke producten. Echter, het is juist andersom: de voordelen voor het dier en milieu zijn het resultaat van een ethisch verantwoorde en gezonde voedingswijze.


Neiging naar imitatie
Veel vegetariërs en veganisten hebben de neiging om de vleesvoeding te imiteren. Vandaar het gebruik van vlees- en melkvervangers zoals plantaardige hamburgers, sojadrankjes en ander imitatievoedsel. Wellicht gaat het dan om een verdrongen angst om iets te kort te komen? Een doorgewinterde veganist heeft uiteraard geen behoefte aan voedsel dat aan echt vlees doet denken.
Eigenlijk zou men de benamingen sojamelk, sojayoghurt of sojakaas niet meer moeten gebruiken omdat het geen zuivelproducten zijn en men deze ook niet kan vervangen, zoals men te lang heeft gedacht. Men noemt het daarom maar sojadrank, amandeldrank, haverdrank enz. Kokosmelk mag dan weer wel, omdat plantensap in de plantkunde ‘melk’ wordt genoemd – zoals de melk uit de stengel van de paardenbloem.
Sojaproducten zijn bovendien omstreden omdat de meeste soja genetisch gemanipuleerd is, omdat de industriële verwerking sterk is doorgevoerd en omdat ze bijdragen aan ontbossing.

melk
Kaitlyn Misheff

Kaitlyn Misheff is een bekende Amerikaanse kokkin die veganisme propageert en ook in Europa workshops heeft geleid. Zij is duidelijk: ‘Ik wil aantonen dat louter plantaardig voedsel net zo lekker kan zijn en dat vleesvervangers helemaal niet nodig zijn.’


Kaitlyn geeft een aantal tips:
In plaats van melk gebruikt zij amandeldrank of rijstdrank. In principe kan men van ieder zaad of iedere noot een drankje maken. Het basis­ingrediënt wordt fijngemalen en in water opgelost. Eiwit, vet en de micronutriënten worden vrijgegeven en zo ontstaat er een eiwitrijk drankje.

Maar dergelijke drankjes zijn niet met melk vergelijkbaar. Melk is eiwit- en vetarm, bevat lactose en heeft andere eigenschappen. Men heeft de neiging dergelijke drankjes met suiker te zoeten, maar dat is niet gezond en bemoeilijkt de vertering. Industriesuiker en zoetstoffen zijn ongezond. Eiwit en vet in combinatie met suiker is bovendien een slechte voedselcombinatie en verstoort de vertering.
Misheff beveelt verder notenpasta aan. Bij groentesalade kan dat, maar niet op brood omdat notenpasta niet combineerbaar is met brood (zetmeel).

Verder beveelt zij veganaise aan in plaats van mayonaise; dit is een vinaigrette (olie met azijn en eventueel keukenkruiden). Boter wordt door olie vervangen. In cake en taarten vervangt zij eieren door chiazaad of lijnzaad en edelgist moet de kaassmaak evenaren.
Dat laatste roept wel wat vragen op. Het is naar mijn mening veel beter dat veganisten naar een eigenheid in hun voedingspatroon streven en niet krampachtig de vlees- of zuivelvoeding proberen te evenaren.

Voedingsregels
Veganistisch voedsel is gezond. Maar alleen op voorwaarde dat de voedingsregels worden gerespecteerd.
Een goed zuur-base evenwicht is belangrijk voor de vertering en de stofwisseling en om verzuring tegen te gaan. Goede voedsel­combinaties voorkomen verteringsproblemen; ze zorgen ervoor dat de vertering efficiënt verloopt.
Een deel van het voedsel zal men rauw gebruiken zoals rijp fruit, groenten, noten, zaden en pitten. Aan groentesalade kan men noten, zaden en pitten toevoegen om voldoende eiwit binnen te krijgen.
Als men zich strikt aan de voedingsregels houdt, is veganistisch voedsel bijzonder gezond. In de voedingstherapie wordt een dergelijk voedingspatroon, vanwege de hoge kwaliteit, zelfs vaak ingeschakeld bij moeilijk behandelbare ziekten.

man eet vitamines uit een bak sla
Vitamine B12

Vaak hebben veganisten angst voor een tekort aan vitamine B12, dat alleen voorkomt in dierlijk voedsel zoals vlees, vis, eieren, melk en melkproducten. B12 is een belangrijke en onmisbare vitamine. Er bestaat ook geen plantaardige variant, zoals men ooit heeft gedacht. Een B12-tekort leidt tot bloedarmoede, neurologische problemen zoals tintelingen in de vingers, geheugenverlies en spierzwakte.
Toch is er weinig reden voor bezorgdheid. B12 wordt namelijk in een gezonde darm ‘vanzelf’ aangemaakt, ons lichaam legt er zelfs een voorraad van aan en een tekort komt derhalve zelden voor. Een tekort aan B12, ook bij vleeseters, is meestal een gevolg van een tekort aan het eiwit intrinsic factor (in de maag) waardoor B12 niet goed wordt opgenomen.
Wie zich als veganist zorgen maakt, doet er goed aan om een bloedanalyse te laten uitvoeren en mocht er een tekort worden vastgesteld, dan is een grondige darm­sanering een efficiënte methode.


Tot slot
De Belgische kunstenaar Koen Vanmechelen schreef: ‘De op fossiele brandstof gebaseerde (voedings)industrie vernietigt onze bio­diversiteit, vertrapt de natuur en vergiftigt de planeet.’ Ik zeg aanvullend daarop: ‘Veganisten tonen aan dat een andere voeding en een andere levenswijze haalbaar is.’


Jan Dries
www.europeseacademie.be