Artikelen
Artemisia annua

Zomeralsem

Het lijkt toch dat er mogelijk een verband is tussen artemisia en een verminderde groei van kankercellen.

Uit een onderzoek van de universiteit van Heidelberg blijkt dat zomeralsem, als ontstekingsremmer, net zo goed werkt als prednison – maar dan zonder bijwerkingen. Ook kwam naar voren dat het kruid al lang gebruikt werd bij darmproblemen, onder meer bij de ziekte van Crohn. John Koezen vertelt u er in dit artikel meer over.

Uit een onderzoek van de universiteit van Heidelberg blijkt dat zomeralsem, als ontstekingsremmer, net zo goed werkt als prednison – maar dan zonder bijwerkingen. Ook kwam naar voren dat het kruid al lang gebruikt werd bij darmproblemen, onder meer bij de ziekte van Crohn. John Koezen vertelt u er in dit artikel meer over.

Er zijn meerdere soorten artemisia die medicinaal worden gebruikt – zowel fytotherapeutisch als homeopatisch – maar de toepassing als ontstekingsremmer kende ik nog niet. Dus ging ik verder zoeken, vooral naar de meer traditionele basis van dit kruid. Er bleek meer bekend te zijn dan ik dacht. Vooral vanuit de traditionele kruidengeneeskunde is met name de Artemisia annua, zomeralsem, in veel landen al bekend en is het voor meerdere toepassingen beschreven.

Medicinaal gebruik

Zomeralsem werd in het verre verleden door Chinese kruidenartsen gebruikt om koorts te behandelen. Het geraakte in onbruik, maar werd in 1972 herontdekt toen een Chinees handboek van recepten voor behandelingen van spoedeisende situaties (340 AD) werd ontdekt. Het handboek bevatte recepten voor thee van gedroogde zomeralsembladeren die voorgeschreven werden bij koorts.

De Chinese wetenschapper Youjou Tu onderzocht dit verder en kwam er zo achter dat de inhoudsstof artimisinine zeer effectief is tegen de malariaparasiet Plasmodium falciparum, die zich ophoudt in de rode bloedcellen en zelf ijzerrijke heemgroepen bevat.

In de strijd tegen malaria

Zomeralsem wordt veel gekweekt in Madagaskar, als grondstof voor artemisinine dat gebruikt wordt tegen malaria. In Nederland wordt het in de botanische tuinen van De Kruidhof te Buitenpost gekweekt; men poogt een gewas te ontwikkelen waarin zoveel van de werkzame stof artemisinine zit, dat de teelt commercieel aantrekkelijk wordt voor minder kapitaalkrachtige landen. Verder is het zaad te verkrijgen via de botanische tuin te Alkmaar.

Met één kop artemisiathee per week wordt al een aanzienlijke resistentie tegen de malariamuggen opgebouwd. Efficiënt dus. Maar… er zijn ontelbare potentiële patiënten! En wereldwijd is de teelt van de zomeralsem ontoe­reikend.
De effectiviteit van zomeralsem bij de behandeling van malaria wordt echter hier en daar betwist. Volgens sommige auteurs is Artemisia annua namelijk niet oplosbaar in water, je zou er dus niet eens thee van kunnen zetten. Andere wetenschappers daarentegen stellen dat zomeralsem een cocktail van antimalariasubstanties bevat, en dat klinische testen
aantonen dat zomeralsemthee wel degelijk effectief is bij de behandeling van malaria.

malariamug

Hoe dan ook, in 2004 veranderde het Ministerie van Volksgezondheid in Ethiopië de eerstelijnsmedicatie bij malaria naar Coartem (van Novartis), een medicijn gebaseerd op zomer-
alsem. Van Coartem wordt, bij correct gebruik, een effectiviteit van 100% verwacht. Ook door de WHO, de Wereld Gezondheid Organisatie, is artemisinine al aangeprezen voor een veilige malariabehandeling. De malariaparasiet infecteert rode bloedlichaampjes, waarbij het ijzer uit deze bloedcellen zich ophoopt in de parasiet. De artemisinine wordt vervolgens door het ijzer omgezet in vrije radicalen, waardoor de parasiet vernietigd wordt.

In de strijd tegen kanker

Een vergelijkbaar proces doet zich in een kankercel voor. Ook kankercellen nemen door de snelle vermenigvuldiging veel ijzer op, de receptoren trekken ijzer aan. De artemisinine maakt dit ijzer giftig voor de kankercel waardoor de cel afsterft.
Op deze manier zou artemisinine op elke 12.000 kankercellen slechts één gezonde lichaamscel vernietigen, terwijl een chemokuur al op elke 10 kankercellen een gezonde cel vernietigt. Artemisinine kan dus in een hoge dosering gegeven worden, wat het effectief maakt.

Onderzoek

Zomeralsem laat dus anticarcinogene eigenschappen zien. Uit een onderzoek met knaagdieren blijkt dat de plant selectief giftig is voor sommige borstkankercellen en voor bepaalde vormen van prostaatkanker.
Al in 2005 deed de Universiteit van Washington onderzoek naar het effect van artemisinine op borstkanker. Knaagdieren kregen een dosis van een stof waarvan bekend is dat het borsttumoren veroorzaakt. De helft van de dieren werd vervolgens neutraal gevoed, de andere helft kreeg voeding met 0,02 procent artemisinine. Het resultaat: bijna alle dieren die gewone voeding kregen vertoonden na 40 weken tumoren, terwijl maar 57 procent van de ‘artemisininedieren’ tumoren kregen. Deze tumoren waren ook nog eens significant kleiner. Naast de bovenstaande onderzoeken zijn er dierproeven gedaan naar vormen van prostaatkanker, leukemie en andere kankercellen
waarbij positieve resultaten gezien werden.

Genezing bij mensen

De effecten die gezien worden bij dierproeven hoeven niet altijd hetzelfde te zijn bij mensen. Er worden evenwel situaties beschreven waarbij er sprake is van genezing van kanker na gebruik van artemisia. Hoewel er geen rekening is gehouden met andere factoren, lijkt het toch dat er mogelijk een verband is tussen artemisia en een verminderde groei van kankercellen. Zo zou er een casus zijn van een patiënt met borstkanker, die na twee jaar van alternatieve therapie genezen was door gebruik van artemisinine.

Zomeralsem verhoogt in het algemeen de weerstand tegen bacteriën, schimmels en parasieten in de darmen, en kan daaardoor een belangrijke bijdrage leveren aan het versterken van de darmflora en het behoud van een goede conditie van het maag-darmkanaal.

Bijwerkingen zijn er echter ook: zomeralsem kan de menstruatie behoorlijk beïnvloeden. Een aftreksel van de plant zou in China ooit in gebruik geweest zijn als een soort morning-
afterpil. Een nadeel is ook, dat artimisinine niet makkelijk in de juiste cellen terechtkomt en te snel door het lichaam afgebroken wordt.

Tekenwerend
Artemisia annua is inmiddels bestempeld tot een z.g. novel food. Dit betekent dat het binnen de EU niet is toegestaan om het voor inwendig gebruik te verkopen. Toegestaan is op het ogenblik wel de verkoop als aroma, of als uitwendig teken­werend geurmiddel. Artemisia annua kan ook toegepast worden om tekenbeten uitwendig te  behandelen.

plant

Extractie

Indien de wateroplosbaarheid een probleem oplevert, dan is een extractie in alcohol (tinctuur) een prima alternatief. Artemisinine is geconcentreerd in de bovenste delen van de plant; het kan geëxtraheerd worden door gebruik te maken van een vloeistof met een laag kookpunt (zoals di-ethylether). Probleem is echter dat de concentratie artemisinine in de plant zeer laag is, wat het proces duur maakt. Vooral een alcoholtinctuur onttrekt de meeste inhoudsstoffen; alcohol bevat namelijk zelf een waterfractie en kan dus ook de wateroplosbare stoffen van de plant opnemen. Bij gebruik van het gehele kruid ontstaat er daardoor een synergie: de verschillende inhoudsstoffen van de plant ondersteunen elkaar.

John Koezen, herborist
www.mensennatuur.net

Bronnen:

Artemisia annua

Zomeralsem, zoete alsem of 'qing hao' is een plant die wereldwijd voorkomt. Ze heeft varenachtige bladeren en felgele bloemen met een kamferachtige geur. In China wordt de plant al lang gebruikt, maar sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw wordt ze ook in de moderne geneeskunde toegepast als bron van artemisinine, een antimalariamiddel. Zomeralsem komt in Nederland 'in het wild' niet voor.

Noot van de reactie:
De natuur uw arts ondersteunt geen dierproeven, hoewel in het verleden dierproeven gebruikt kunnen zijn voor het onderzoeken van een werkzaamheid.